Przemoc wobec osób starszych to złe traktowanie seniorów w relacji, w której oczekują zaufania, a ich natężenie i częstotliwość powtarzania się powoduje cierpienie lub złamanie ich praw i gorszą jakość życia.
Bywa, że opiekun z jednej strony czuje obowiązek sprawowania opieki nad osobą starszą, a z drugiej ma pracę zawodową, swoje plany, opiekuje się wnukami, czy sam ma problemy zdrowotne i nie wie jak sobie poradzić. Bliscy też nie zawsze starzeją się pomyślnie. Bywa, że choroba Alzheimera czy inne choroby otępienne wyzwalają w seniorach dokuczliwe zachowania i silną agresję. Są to bardzo trudne sytuacje. Opiekun może być zły, zmęczony, sfrustrowany. Traci cierpliwość. Granica jest cieńka i łatwo ją przekroczyć. Przemoc może przybierać różne formy : fizyczną, psychiczną, finansową, a także formę intencjonalnego lub nieintencjonalnego zaniedbania.
Początkowo dochodzi do rzadszych i powodujących niewielkie urazy incydentów stosowania przemocy. Kiedy sprawca nie ponosi konsekwencji swoich działań, dochodzi do nasilenia agresji. Najczęściej są to : upokarzające ataki słowne (obrażanie, poniżanie), groźby zastosowania przemocy fizycznej, izolowanie kogoś w pokoju „ dla jego dobra i bezpieczeństwa”, zabranianie korzystania z telefonu komórkowego, ignorowanie potrzeb religijnych, niszczenie pamiątek do których osoba jest przywiązana, zakazywanie kontaktów z innymi ludźmi, odbieranie prawa do podejmowania decyzji czy posiadania tajemnic. Czasami słyszymy o przypadkach umieszczenia seniora przez rodzinę w szpitalu na święta lub czas urlopu, zmuszaniu do zmiany testamentu, przepisania różnych dóbr czy grożeniu odesłaniem do domu starców.
Gdy przemoc wiąże się z nadużywaniem alkoholu lub innych środków psychoaktywnych przez sprawcę, dochodzi wtedy do odbierania renty czy emerytury. Nadużywający środków opiekun zaniedbuje starszą osobę nie wykonując regularnie czynności pielęgnacyjnych czy higienicznych, nie podając systematycznie leków czy zaniedbując wizyty u lekarza.
Jeśli alkoholu czy leków nadużywa ofiara/ osoba starsza to nawet osoby z zewnątrz uważają, że jest winna przemocy ze strony bliskich, bo byłoby inaczej gdyby nie piła/nie pił. Wtedy sytuacja seniora jest szczególnie trudna.
Do czynników ryzyka wystąpienia przemocy należą: zależność starszych od opiekunów, izolacja, bezsilność czy poczucie bezradności. Często lęk przed odrzuceniem, chęć bycia potrzebnym czy po prostu potrzeba miłości powodują, że starszy człowiek pozostaje w sytuacji przemocy.
Sprawcami przemocy w stosunku do osób starszych są najczęściej osoby bliskie: partner, zięć, syn, córka, synowa, wnuczkowie.
Częstym motywem stosowania przemocy jest chęć przejęcia kontroli i władzy nad osobą starszą, zależną lub bezradną. Jedną z przyczyn maltretowania starszych jest wyuczenie się w dzieciństwie używania przemocy. Często będąc świadkiem agresywnych zachowań, dorosły człowiek stosuje te same metody.
Mity społeczne, które „usprawiedliwiają” przemoc wobec osób starszych:
- Przemoc w rodzinie to prywatna sprawa.
Przemoc wobec członków rodziny jest przestępstwem takim samym jak przemoc wobec osób obcych.
- To był jednorazowy incydent, który nigdy się nie powtórzy.
Przemoc rzadko jest jednorazowym zdarzeniem. Jeśli sprawca nie poniesie konsekwencji, ponownie zachowa się agresywnie.
- Najgorsza rodzina jest lepsza niż dom starców.
Czasami trzeba szukać bezpiecznego schronienia, aby uratować życie.
- Trzeba nieść swój krzyż.
Żaden człowiek nie musi skazywać się na wieloletnie poniewieranie.
- Jak matka dzieci traktowała, tak ją traktują.
Jest to jeden z najokrutniejszych mitów, który ma usprawiedliwiać przemoc dzieci wobec rodziców.
- Starzy ludzie lubią zwracać na siebie uwagę/ lubią sobie ponarzekać.
Jeśli starsza osoba informuje o przemocy fizycznej wobec siebie, to najczęściej jest to długotrwały proces poprzedzony różnymi formami zaniedbań i psychicznego maltretowania.
Jak rozpoznać, że osoby starsze doświadczają przemocy
Ofiary często nie mówią o przemocy. Może to wynikać ze strachu przed odwetem ze strony sprawcy czy wstydem, że są maltretowani przez swoich krewnych. Niekiedy mają poczucie winy, że sprowokowali agresję bliskich i boją się konsekwencji dla sprawcy. Niezręcznie jest im mówić, że są źle traktowani, nie chcą dopuścić do świadomości, że im się to przytrafiło. Mają nadzieję, że był to tylko incydent, który się nie powtórzy. Nieraz starszy człowiek jest tak przestraszony, że nie wie jak nazwać to, co się dzieje. Stara się myśleć, że taka sytuacja jest normalna. Nie skarży się, bo boi się konsekwencji względem siebie, że sobie nie poradzi sam, że zostanie zabrany do domu starców, co wiąże się z utratą dostępu do własnego mieszkania, wnuków.
Z badań wynika, że:
– 1/3 osób starszych doświadczających przemocy zaprzecza jej istnieniu
– prawie 1/2 osób starszych chętnie przyjęłaby pomoc przy załatwianiu spraw urzędowych, czy w razie konieczności wizyty u lekarza
Nie ma listy symptomów, które jednoznacznie wskazują, że osoba starsza doświadcza przemocy. Może skarżyć się na bóle głowy, brzucha, problemy ze snem czy odżywianiem. Na ciele może mieć otarcia, sińce czy blizny. Być nieufną wobec innych, mieć trudności w komunikacji czy niekontrolowane wybuchy złości. Ujawniać lęk, niepokój, odrętwienie gdy w pobliżu pojawia się agresor.
Widzisz, że osobie starszej dzieje się krzywda – Reaguj!
Z badań wynika, że:
– 42,7% badanych zna przypadki przemocy wobec starszych poza ich rodziną
– 75,9% osób, którym znane były akty przemocy wobec starszych nie reagowało na nie i nie podjęło żadnej interwencji
Seniorzy mają swoje prawa i marzenia. Mają prawo do spokojnej starości.
Często seniorzy, to osoby którym trudno przeciwstawić się przemocy bo ze względu na swój wiek i stan zdrowia są nieporadne. Ofiary przemocy mają rzadsze kontakty społeczne niż ich rówieśnicy więc mogą nie wiedzieć gdzie szukać pomocy.
Co możesz zrobić, gdy jesteś znajomym, sąsiadem/ sąsiadką, członkiem rodziny… osoby starszej doznającej przemocy?
Nawet jeśli symptomy przemocy mogą być niepewne, mało widoczne czy niejednoznaczne spróbuj porozmawiać z ofiarą. Nie bój się pytać czego potrzebuje i jak możesz pomóc. Czasami jedno pytanie, gest, zainteresowanie może uruchomić lawinę pomocy.
Powiedz wprost osobie krzywdzonej, że to czego doświadcza to przemoc.
Możesz zaproponować seniorowi skorzystanie z rozmowy z psychologiem, specjalistą ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie, a także w razie potrzeby z radcą prawnym. Jeśli z powodów zdrowotnych nie może skorzystać ze spotkania zaproponuj rozmowę telefoniczną – telefon zaufania dla osób starszych 22 635 09 54
Jeśli to możliwe porozmawiaj również z opiekunem osoby starszej/ osobą krzywdzącą. Zaproponuj jej/jemu spotkanie z psychologiem, specjalistą ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie, a także w razie potrzeby pomoc lekarza rodzinnego, opieki świadczonej przez MOPS dla osoby starszej. Twoja reakcja może zmotywować ofiarę i sprawcę przemocy do szukania pomocy.
Taką pomoc oferują placówki na terenie naszego miasta:
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej – Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie ul. św. Ducha 90, tel.52 356 22 47; 52 356 22 48; 52 356 22 68; 52 356 22 69
Ośrodek Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Uzależnień ul. Toruńska 26, tel.52 357 43 89; 52 525 65 99
Ośrodek Interwencji Kryzysowej przy PCPR ul. Mątewska 17, tel.52 359 22 49
Komenda Powiatowa Policji ul. Toruńska 15, tel.52 566 52 10; 997
Jeśli nie chcesz lub boisz się konfrontować ze sprawcą przemocy możesz informację o formach pomocy wrzucić do skrzynki na listy.
Jeśli jesteś świadkiem przemocy wobec osób starszych i nie wiesz, jak zareagować w danej sytuacji, możesz zadzwonić do Ogólnopolskiego Pogotowia Dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” tel. 800 12 00 02. Gdy widzisz/słyszysz, że osoba starsza, schorowana, niepełnosprawna jest w niebezpieczeństwie, należy wezwać policję tel. 997.
Przemoc boli niezależnie od wieku – nie bądź biernym widzem.
Reaguj, aby przemoc nie karmiła się biernością!
Źródła:
Badanie „Przemoc w rodzinie wobec starszych i niepełnosprawnych”, PAN, 2015.
O przemocy wobec osób starszych, czyli przełamywanie tabu, oprac. Barbara Wojewódzka, wyd. parpamedia
Telefon Zaufania dla osób starszych
22 635 09 54
( aktualnie działa od poniedziałku do piątku w godz. 17.00-20.00)
„Troski i kłopoty dzielone z drugim człowiekiem maleją o połowę” – to motto telefonu zaufania. Telefon jest adresowany do osób starszych, samotnych, potrzebujących wsparcia psychologicznego. Ma przeciwdziałać izolacji społecznej osób starszych, a jednocześnie pełnić funkcję informatyczną i doradczą.
Zaniedbania osób starszych
https://www.youtube.com/watch?v=Y-NChU968YA
REAGUJ kiedy widzisz przemoc wobec osób starszych!
Opracowano w OPiRPU